AKSARAY’DA MATBAANIN KURULUŞU VE YAYGINLIK KAZANMA SÜRECİ

AKSARAY’DA MATBAANIN KURULUŞU VE YAYGINLIK KAZANMA SÜRECİ
(1926’dan 2017’ye)

GİRİŞ

İnsanoğlu tarihi için büyük önem taşıyan matbaa tarihin eski devirlerinden itibaren bilginin aktarılması ve yaygınlaştırılması sürecinde önemli roller üstlenmiştir. Tarihte ilk kez basım faaliyetleri balmumu ve kil üzerinde yapılmıştır. Bu süreçte ağaç ve madeni aletlerle oyulmuş tuğlalardan da faydalanılmıştır. Matbaanın temellerini M.Ö. 2. yüzyıla götürmek mümkündür. 11. yüzyıla gelindiğinde ise Çinlilerin tipo baskı tekniğinin ilk modelini oluşturdukları bilinmektedir. Çinliler tarafından geliştirilen bu baskı teknolojisi Kavimler Göçü ile beraber Türkler ve Moğollar üzerinden Avrupa’ya kadar taşınmıştır. Matbaanın Avrupa’da ilk defa ortaya çıkışı ise Marco Polo ile olmuştur. Daha sonra Gutenberg kendinden önceki makineleri geliştirerek ve üzerine yeni katkılar koyarak yakın tarihimize kadar kullanılan tipo özellikli basım tekniğini 1440 yılında geliştirmiştir. Sonraki süreçlerde de gezici Alman basım ustaları aracılığıyla bütün Avrupa kentlerine yayılmıştır. Bu gelişmeler sonucunda da kitaplar ucuzlamış, halka geniş ölçüde okuma olanağı sağlamıştır. 16. yüzyıldan itibaren süreli yayınlardan bülten ve dergiler basılmaya başlanmıştır. 17. yüzyıldan itibaren de ilk gazeteler yayınlanmıştır. 18. yüzyılda modern basım dönemine geçişmiştir[1].

Bu bağlamda Osmanlı Devleti 1727 yılında ilk resmi matbaasını kurmuştur. Ancak bu tarihlerden önce de 1510 yılında Selanik’te, 1554 yılında Edirne’de Yahudiler, 1567 yılında Ermeniler, 1627 yılında Rumlar gizli olarak basım evleri kurmuşlardı. Osmanlı Devleti bu dönemlerde gerileme ve duraklama dönemlerini yaşamaktaydı. Bu gerekçeyle pek çok alanda olduğu gibi matbaadan da yeterince istifade edememiştir. Devletin basım alanında yeterli derecede ilerleme sağlayamamasının önünde hattatlığın yaygın bir meslek olması, dinsel tutuculuk ve yasaklar, teknik nedenler ve okur-yazar oranının düşüklüğü gösterilebilir[2].

Cumhuriyet döneminde ise ülke genelinde matbaa sektörde önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Aksaray’da Matbaacılık faaliyetleri ilk olarak 1926 yılında başlamıştır. Ancak alınan siyasî karar gereğince Aksaray’ın 1933 yılında vilâyetlikten düşürülmesiyle beraber bu alandaki girişim de kesintiye uğramıştır. 1933 yılında matbaasız kalan şehir, yeni matbaaların Aksaray’da kurulumu ve yaygınlaşması için yaklaşık olarak otuz yıl yani 1960’lı yılları beklemek zorunda kalmıştır. Aksaray’da ikinci dönem basım faaliyetleri 1960 yılında Faik Gür namı diğer Tırı Faik tarafından kurulan Aksaray Matbaası ile başlamıştır. Hem yayın organları hem de matbaa sektörleri açısından Aksaray’ın bu alanda aşama kat etmesi 1989 yılında Aksaray’ın yeniden vilâyet haline getirilmesinden sonra olmuştur.

Aksaray’da ilk dönemlerde tipo denen düz baskı makineleri kullanılmaktaydı. Basılacak şeyler kumpas denilen el aletlerine hurufat denen harfler tek tek dizilerek hazırlanıyordu. Bir gazetenin veya herhangi bir matbu evrakın basılmasına bile saatlerce zaman ayırmak gerekiyordu. Bu süreç aynı zamanda çok meşakkatli bir işti. Dikkat edilmesine rağmen imla hataları engellenemiyordu. 1960-1990 yıl aralığı aynı zamanda Aksaray’ın hem basım hem de yazılı basınının en sancılı dönemleriydi. Gerek matbaanın gerekse yazılı basının Aksaray’da yaygınlık kazanması ofset baskı özellikli makinelerin kullanılmasıyla beraber 1990 yılından sonra mümkün olabilmiştir.

Yaptığımız saha araştırmaları ve matbaa sahipleriyle gerçekleştirdiğimiz mülakatlar neticesinde Aksaray’da faaliyet gösteren matbaalarda kullanılan makinelerin 1960 ile 2004 model makinelerin tercih edildiği gözlenmiştir. Bu makinelerin tamamına yakını Alman menşeli heidelberg model makinelerdir. Az da olsa İngiliz yapımı gestetner ve Japon yapımı makinelerin kullanıldığı da görülmüştür. Matbaalarda kullanılan giyotin denen kâğıt kesme makinesi, dikiş ve zımba makinelerinin tamamı ise Türk yapımı olup her matbaada bulunmaktadır. Matbaa sahipleri haricinde yetişmiş profesyonel bir kadronun oluşmadığı ve kalifiye elemen sıkıntısı yaşandığı anlaşılmıştır. Herhangi bir matbaada deneyim kazandıktan sonra kendi işini kuranlar da olmuştur. Aksaray’da kurulan matbaaların kuruluş tarihi, kimin tarafından kurulduğu ve faaliyet alanları başlıklar halinde aşağıda ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmiştir.

1. Aksaray Matbaaları

1.1. Aksaray Vilâyet Matbaası

Aksaray Vilâyet Matbaası Aksaray Vilâyet Gazetesi’nin yayınlanması amacıyla Cumhuriyet’imizin üçüncü yılına tekabül eden 1926 yılında Aksaray’da kurulmuş olup R. 19 Teşrinievvel 1926/M. 19 Ekim 1926 yılında Aksaray Vilayet Gazetesi’nin basımını gerçekleştirmiştir[3]. 18 Nisan 1833 tarihine kadar basım faaliyetlerini sürdürmüştür[4]. 1933 yılından itibaren Aksaray’ın vilayetlikten düşürülmesiyle beraber matbaanın basım faaliyetleri sonlandırılarak matbaa Niğde’ye götürülmüştür. Mahir Südemen matbaanın Niğde’ye taşınması sürecini “Kalın Sağlıcakla” başlığı adı altında anılarını yazdığı kitabında; “1933 yılında Aksaray ilk vilâyetliğe veda etmişti. İlçe yapılan Aksaray, Niğde İli’ne bağlandı. Niğde’den dört tekerlekli kamyon getirilerek, vilâyetlik emaresi ne var ne yok toplayıp götürdüler. Bu esnada kütüphane bodrumundaki matbaa makinesi vesaire de parçalanıp kamyona kondu. Niğde’den gelen görevlilerden biri kazmayı eline alıp, kapı üstünde eski yazı ile “Aksaray Vilâyet Matbaası” yazılı taşı sökmek için kazmayı vurunca rahmetli Vahap Kabakbaşı: Taştan ne istiyorsunuz? diyerek hançeri çekip görevlilerin üzerlerine yürüdü. Görevliler taşı sökemeden korkup kaçtılar. Yaralı taş Vahap Kabakbaşı’nın hatırası olarak yerinde duruyor. Gidip bakın” şeklinde nakl etmektedir[5].

1.2. Aksaray Matbaası

1960 yılında Faik Gür namı diğer Tırı Faik tarafından kurulmuştur. 1970 yılında matbaa el değiştirmiştir. Bir dönem Yeşil Aksaray Gazetesi’nin de basıldığı yerdir. 1982 yılında kurulan Aksaray Matbaası ile isim benzerliği haricinde bir ilgisi bulunmamaktadır. 1970 yılında basım faaliyetleri son bulmuştur[6].

1.3. Doğruer Matbaası

Doğruer matbaası 1964 yılında Osman Doğruer adına Mustafa Doğruer tarafından kurulmuştur. Osman Doğruer Mustafa Doğruer’in babası olur. Adı geçen matbaayı 1982 yılına kadar Mustafa Doğruer ve kardeşi Servet Doğruer’le birlikte işletmiştir. 1982 yılında ise Servet Doğruer ve kardeşi Âdem Doğruer abileri Mustafa Doğruer’den ayrılmasıyla matbaanın yarısı abi Mustafa Doğruer’e yarısı Servet ve Âdem Doğruer kardeşlere kalmıştır. Matbaanın yarısını alan iki kardeş kendilerine düşen makinelerle ünlü pasajında Doğruer Matbaası Hasan Dağı Gazetesi olarak matbaayı devam ettirdiler. Abi Mustafa Doğruer’in matbaası ise Harman Gazetesi ve Matbaası olmuştur. Mustafa Doğruer kardeşlerinden ayrıldığı 1982 yılından 1985 yılına kadar Harman Gazetesi ve Matbaasını tek başına işletmiştir. 1985 tarihinde matbaasını Mersin’in ilçesi Anamur’a taşımıştır. 2007 yılında ise Anamur’daki faaliyetlerine de son vermiştir. Servet Doğruer ve kardeşi Âdem Bey de 1992 yılında ortaklıktan ayrıldılar. Hasandağı Gazetesi Âdem Bey’de kalırken Doğruer Matbaası Zafer Bey’de kalmıştır. Zafer Bey 2005 yılında da oğlu Osman Serhat Doğruer’e matbaayı devretmiştir. Matbaa günümüzde Osman Serhat Doğruer’in kontrolünde faaliyetlerini sürdürmektedir. Matbaada Alman yapımı 1992 model 35×50 cm. baskı alanına sahip heidelberg marka bir makine, 2000 model Alman yapımı 64×91.5 cm. baskı alanına sahip heidelberg marka makine bulunmaktadır. Bunlardan başka bıçak, dikiş zımbası, giyotin demen Tür malı kâğıt kesme bıçağı mevcuttur. Uluırmak Gazetesi, Pusula, Öz Aksaray Gündem Gazetesi matbaada basılan gazetelerdendir. Gazeteden başka kartvizit, davetiye, el ilanları, kitap ve dergi basımı da yapılmaktadır[7].

1.4. Hasan Dağı Gazetesi Matbaası

Matbaa 1966 yılında Mustafa Doğruer tarafından kurulmuştur. 1982 yılına kadar Mustafa Doğruer tarafından basım faaliyetleri devam etmiştir. Mustafa Doğruer matbaayı 1982 yılından sonra kardeşi Âdem Doğruer’e devretmiştir[8]. Mustafa Bey matbaayı kardeşine devrettikten sonra matbaadan ayrılarak Harman Gazetesi ve Matbaasını kurmuştur. Hasandağı Gazetesi ve Matbaası 1982 yılından itibaren Âdem Doğruer sahipliğinde basım faaliyetlerini günümüzde de sürdürmektedir. Âdem Bey abisinin sahibi olduğu Doğruer Matbaası’nda deneyim kazanmıştır. Matbaada Hasan Dağı Gazetesi basıldığı için matbaanın adı Hasan Dağı Gazetesi Matbaası şeklinde tabir edilmiştir. Matbaa ve gazetenin basım faaliyetleri günümüzde devam etmektedir. Matbaada 1973 model Alman menşeli 52×70 cm. baskı alanına sahip heidelberg marka makine, Alman menşeli 1980 model maşalı makine, 1983 model Alman yapım gestetner marka 25×35 baskı alanına sahip makine bulunmaktadır. Hasan Dağı, Ulu Irmak, Gündem gibi gazetelerin basımhânesi olarak kullanılmaktadır[9].

1.5. Altın Matbaası

Matbaanın sahibi Comoğa lakabıyla bilinen Ahmet Altın’dır. 1970 yılında faaliyete geçmiştir. Ahmet Altın matbaayı dört yıl çalıştırdıktan sonra işçi olarak Almanya’ya gitmesi üzerine matbaayı Ramazan Soysal’a devretmiştir. Ramazan Soysal matbaayı devraldıktan sonra matbaanın adını Emniyet matbaası olarak değiştirmiştir[10].

1.6. Belediye Matbaası

Belediye Matbaası, 1963-1973 yılları arasında Aksaray belediye başkanlığı görevinde bulunan Mehmet Dalkılıç’ın Aksaray Belediyesi’nin evrak işlerinin basılması maksadıyla Niğde Belediyesi bünyesinde faaliyet gösteren matbaanın satın alması suretiyle 1972 yılında kurulmuştur. Matbaanın basım faaliyetleri 2002 yılına kadar devam etmiştir. 2002 yılında belediye başkanının değişmesiyle beraber matbaanın makineleri hurdaya verilmek suretiyle belediyenin bünyesinden çıkarılmıştır. Bu matbaada Avukat İlhami Perek’in kontrolünde bir ara Uluırmak Gazetesi de basılmıştır. Daha sonra bu gazeteyi Avukat Ali Rıza Toprak ve Cengiz Tarhan satın almıştır. Cengiz Tarhan 2016 yılına kadar farklı matbaalarda gazetenin basımını gerçekleştirmiştir. 2016 yılından sonra gazetenin basım faaliyetlerine son vermek zorunda kalmıştır[11].

1.7. Emniyet Matbaası

Emniyet Matbaası, Doğruer Matbaası çıraklarından Ramazan Soysal tarafından 1974 yılında açılmıştır. 1990 yılına kadar Ramazan Soysal tarafından işletilen matbaa 1990 yılında Ramazan Soysal’ın vefat etmesiyle eşi Emine Soysal kalfası Yılmaz Özan’la beraber bu görevi 2000 yılına kadar yürütmüştür. 2000 yılında ise Emine Hanım matbaayı kalfası Yılmaz Özan’a devretmiştir. Yılmaz Özan matbaayı devraldıktan sonra matbaanın adını Yılmaz Ofset olarak değiştirmiştir[12].

1.8. Uzay Matbaası

1974 yılında Adnan Katman tarafından kurulmuştur. Adnan Katman matbaacılık alanında İstanbul’da deneyim kazanmıştır. Adnan Bey’in 2011 yılında vefat etmesiyle beraber bu görevi çocukları Süleyman ve Mehmet sürdürmüştür. 2016 yılında ise kardeşler matbaacılık işine son vermişlerdir[13].

1.9. Yalçın Matbaası

Doğruer Matbaası’nda kalfa olarak çalışan ve deneyim kazandıktan sonra kendine bir matbaa kurmaya karar veren Ramazan Yalçın tarafından 1975 tarihinde kurulmuştur. Ramazan Yalçın’ın kardeşiyle beraber bu matbaayı işletmiştir. Matbaanın basım faaliyetlerine 1990 yılında son verilmiştir[14].

1.10. Başak Matbaası

Mahir Südemen tarafından kurulmuştur. Öğretmen olan Mahir Südemen’in basım-yayın sektörüne adım atması 1966 yılında Doğruer Matbaası’nın sahibi Mustafa Doğruer’e bir gazete çıkartma teklifiyle başlamıştır. Teklif gereği günlük olarak basılacak Hasandağı Gazetesi’nin geliri ve gider Mustafa Doğruer ve Mahir Südemen’e matbaanın geliri ise Osman Doğruer’de olacaktı. Bu ortaklık 1978 yılına kadar sürdü. 1978 yılında tarafların ortaklığı sona ermesiyle de aynı yıl Mahir Südemen tarafından Başak Matbaası adında matbaa kurulmuştur. 1987 yılına kadar Başak Matbaası devam etti 1987 yılında bu matbaada Yeni Aksaray Gazetesi basılmaya başlayınca Başak Matbaası ve Yeni Aksaray Gazetesi birlikte anıldı. 2000 yılında ise Başak Matbaası fesh edilerek matbaanın adı Yeni Aksaray Basın Yayın Limited şirketi olarak değiştirildi[15].

1.11. Renk Matbaası

Ramazan Katman tarafından 1980 yılında kurulmuştur. Ramazan katmanın bir trafik kazası sonucunda uzun süre yatağa bağımlı kalması sebebiyle matbaayı 1982 yılında Hasandağı Gazetesi ve Matbaası’nda yetişen Nevzat Çelik’e devretmiştir. Nevzat Çelik de matbaayı 1992 yılına kadar işletmiştir. 1992 yılında matbaanın yeni sahibi Erkan Kasal olmuştur. Erkan Kasal da 2014 yılında oğlu İbrahim Ethem Kasal’a devretmiştir. İbrahim Ethem Kasal günümüzde bu görevi devam ettirmektedir. Kartvizit, davetiye, fatura ve diğer matbu evraklar matbaada basılan evraklardır. Matbaada bir adet 1967 model Alman yapımı heidelberg marka alman yapımı makine bulunmaktadır. Bir de 1985 model İngiliz yapımı gestetner ofset baskı makinesi bulunmaktadır[16].

1.12. Aksaray Ekspres Matbaası

Aksaray Ekspres Matbaası’nı kuran Ahmet Erbaş 1971 yılında Kütahya’da kurduğu Hilal Matbaası’nda deneyim kazanmıştır. Sonraki yıllarda memleketi Aksaray’a dönüş yaptıktan sonra 7 Temmuz 1981 yılında Aksaray’da Aksaray Ekspres Matbaası’nı kurulmuştur. Matbaa aynı zamanda Ahmet Erbaş’ın sahibi olduğu Aksaray Ekspres Gazetesi’nin de basım yeridir. Ahmet Erbaş matbaayı 1991 yılına kadar çalıştırmıştır. 1991 yılında hem matbaayı hem de gazeteyi tasfiye etmiştir[17].

1.13. Aksaray Ofset/Matbaası

1982 yılında Arif Tav tarafından Aksaray Matbaası olarak kurulmuştur. Arif Bey matbaayı 2012 yılına kadar yürütmüştür. 2012 yılında vefat etmeden önce matbaayı Mesut Söyler’e devretmiştir. Mesut Söyler 2012 yılında matbaayı sonra matbaanın adı Aksaray Ofset Matbaa şeklinde yeniden adlandırılmıştır. Matbaanın yeni sahibi Mesut Bey Yeni Aksaray Gazetesi ve Matbaası ile Uzay Ofset’te deneyim kazanmıştır. Mesut Bey eleman sıkıntısından dolayı matbaadaki faaliyetlerini günümüzde tek başına yürütmektedir. Matbaada Alman menşeli heidelberg marka 1999 model makine, Alman menşeli 2002 model 32×45 cm. baskı alanına sahip heidelberg makine, Alman menşeli 1965 model 25×35 cm. baskı alanına sahip heidelberg matbaada kullanılan makinelerdendir. Bu makinelerin yanında tel zımba, kâğıt kesme bıçağı gibi makineler de bulunmaktadır.  Matbaada Fiş, davetiye, broşür, kaşe, kartvizit, irsaliye, el ilanı, kâğıt paspas ve fatura basılmaktadır[18].

1.14. Harman Gazetesi ve Matbaası

Harman Gazetesi ve Matbaası, Doğruer Matbaası’nın kurucularından Mustafa Doğruer tarafından kardeşleri Âdem ve Servet Doğruer’den ayrıldıktan sonra 1982 yılında kurulan matbaadır. Mustafa Doğruer’in 1985 yılında matbaayı Anamur’a taşımasıyla beraber matbaanın Aksaray’daki basım faaliyetleri son bulmuştur[19].

1.15. Eser Matbaası

Eser Matbaası İstanbul’daki matbaalarda ve Doğruer Matbaası’nda deneyim kazanan Ali Sert tarafından 1985 yılında kurulmuştur. 2007 yılında Ali Sert’in vefat etmesinden sonra Ali Bey’in oğlu Eser Bey bu görevi sürdürmektedir. Matbaada 1976 model Alman yapımı heidelberg marka makine, Alman menşeli gestetner marka osfset baskı makinesi bulunmaktadır. Bunların yanında bir de dikiş makinesi ve kâğıt kesme bıçağı da mevcuttur. Matbu evrak, davetiye, fiş, fatura ve broşür matbaada basılan evraklardır[20].

1.16. Doğuş Ofset ve Matbaacılık

Doğuş Ofset Eskişehirli Ahmet Sefa tarafından 1989 yılında kurulmuştur. 2002 yılından sonra matbaanın içindeki makineler satıldıktan sonra matbaa ajans şekline dönüştürülmüştür. Matbaada görülecek işler alınmakta fakat anlaşmalı matbaalarda basılmaktadır. Ajans olarak günümüzde hizmet vermeye devam etmektedir. Davetiye, kişiye özel fotoğraf, hediyelik eşya ve matbu evrak basımları yapılmaktadır. Matbaada iki kişi çalışmaktadır.  Zincirli Mahallesi Uğur Sokak Somuncuoğlu Pasajı Giriş Kat No 501 Merkez/Aksaray adresinde faaliyet göstermektedir[21].

1.17. Model Matbaası

Doğruer Matbaası’nda kalfalık yapan ve tecrübe kazandıktan sonra kendi matbaasını açmaya karar veren Cafer Balkır tarafından 1990 yılında kurulmuştur. Matbaa halen daha faaliyetlerini sürdürmektedir[22].

1.18. Damla Ofset/Matbaası

Damla Ofset Mustafa Çopur tarafından 1992 yılında faaliyete geçirilmiştir. Damla Ofset’in kurucusu Mustafa Bey 1981 yılında Aksaray Ekspres Gazetesi ve Matbaası’nda deneyim kazanmıştır. Bundan başka yine Hasandağı Gazetesi, Uluırmak Gazetesi, Yeni Aksaray Gazetesi Matbaası basımında operatör mürettip olarak görev almıştır. 1992 yılında ise Damla Ofset adıyla kendi matbaasını kurmuştur. 2016 yılından itibaren Damla Ofset olarak isim değişikliğine gitmiştir. Günümüzde Damla Ofset olarak faaliyetleri devam etmektedir. Matbaada 1976 model Alman yapımı heidelberg maşalı gto baskı makinesinin yanında bir matbaada bulunması gereken dikiş, zımba, bıçak ve pozlama makinesi bulunmaktadır[23].

1.19. Berkoğlu Ofset

Matbaacılık tecrübesini Doğruer Matbaası’nda kazanan ve Belediye Matbaası’ndan emekli olan Mustafa Berk ve kardeşi tarafından 1999 yılında kurulmuştur. Mustafa Berk matbaayı 2005 yılında kardeşine devretmiştir. Devredilen matbaa Ekol Ofset adını alırken aynı yıl kendine yeni bir matbaa açan Mustafa Berk yeni matbaasının adını da Berkoğlu Ofset koymuştur. 2015 yılına kadar basım faaliyetlerine devam eden matbaa bu tarihten sonra basım faaliyetlerini sonlandırmıştır[24].

1.20. Bakış Ofset

1999 yılında Rahim Atçeken tarafından kurulmuştur. 2016 yılına kadar matbaanın faaliyetleri devam etmiştir. 2016 yılında Yakup ve Mahmut kardeşler tarafından matbaa satın alınmıştır. Matbaayı satın alan kardeşler aynı isim altında matbaanın faaliyetlerini sürdürmektedirler. Matbaada 1993 model Alman yapımı gestetner marka 36×52 cm. baskı alanına sahip makine, 1990 model Alman yapımı 33x 46 cm. baskı alanına sahip heidelberg makine bulunmaktadır. Tel zımba ve kâğıt kesme bıçağı da mevcuttur. Matbaada promosyon ürünleri (kaşe, saat, bardak ve tişört), davetiye kartvizit ve fatura basılmaktadır[25].

1.21. Yeni Aksaray Gazetesi ve Matbaası

2000 yılında Ali Südemen tarafından kurulmuştur. Yeni Aksaray Gazetesi’nin basım yeridir. Günümüzde de faaliyetlerini sürdürmektedir[26].

1.22. Ekspres Gazetesi ve Matbaası

Ekspres Gazete ve Matbaası Aksaray Belediyesi’nden emekli olan Pakize ve Nevzat Altınok tarafından 2000 yılında kurulmuştur. Ondan önceki Ekspres Gazete ve Matbaası’yla ilişkisi bulunmamaktadır. 2010 yılında ise matbaa kapatılmıştır. Gazete ise bir süre faklı matbaalarda basımı devam ettirilmiştir. Gazetenin isim hakkı da 2015 yılında Harun Atalay tarafından satın alınmıştır. Harun Atalay’ın gazetenin isim hakkını devralmasından sonra matbaanın ve gazetenin adı Anadolu Ekspres Gazetesi ve Matbaası şeklini almıştır[27].

1.23. Yılmaz Ofset/Matbaa

Yılmaz Ofset’in sahibi Yılmaz Özan’dır. Yılmaz Bey dayısı Ramazan Yalçın’ın sahibi olduğu Yalçın Matbası’nda mesleki tecrübeyi kazanmıştır. Daha sonra Emniyet Matbaası’na kalfa olarak işe başlamıştır. Yılmaz Özan Ramazan Soysal’in sahibi olduğu Emniyet Matbaası’nda 2000 yılına kadar görev yapmıştır. 2000 yılında ise matbaa Yılmaz Özan tarafından satın almıştır. Matbaa Yılmaz Özan tarafından satın alınmasıyla beraber matbaanın yeni adı Yılmaz Ofset Matbaa olmuştur. Yılmaz Özan’ın oğlu Hakan Özan aktif olarak matbaacılık işlerini yürütmektedir. Matbaada 1983 model Alman yapımı 36×52 baskı alanına sahip heidelberg marka makine, heidelberg marka maşalı 30×40 baskı alanına sahip 1960 model Alman meşeli makine bulunmaktadır. Fiş, davetiye, broşür, kaşe, kartvizit, irsaliye, el ilanı, kâğıt paspas ve fatura matbaada basılan evraklardır. Matbaa Güneş İşhanı No: 15 Merkez/Aksaray adresinde günümüzde de faaliyetini sürdürmektedir[28].

1.24. Furha Ofset Matbaası

Furha Ofset ve Matbaası, eczacılık işleriyle uğraşan ve aslen Konyalı olan Molla Harç adındaki kişi tarafından 2000 yılında kurulmuştur. Bu matbaada Güncel Gazetesi basılmıştır. Matbaanın kurucusu Molla Harç 2012 yılında Furha Ofset’i Güncel Gazetesi’yle beraber market işletmecisi Zeki Bey’e devretmiştir[29].

1.25. Kılıç Ofset

Kılıç Ofset Murat Kılıç tarafından 2004 yılında kurulmuştur. Murat Bey bu alandaki deneyimini Eser Ofset’te sağlamıştır. Eser Ofset’te 1993-2000 yılları arasında çalışmıştır. Kendisi genç girişimci olarak günümüzde de Aksaray’a katkı sağlamaya devam etmektedir. Matbaada 1985, 1993, 2002 ve 2003 model makineler bulunmaktadır. 2003 model Alman menşeli 33×55 baskı alanına sahip ofset baskı özellikli makinedir. 1993 model olan Japon yapımı Ryobi marka sürekli fon makinesidir. Tel zımba makinesi ise kâğıt kesme bıçağı matbaada kullanılan diğer aletlerdir. Matbaada katalog, dergi, fatura, fiş, davetiye, kaşe, el ilanları, promosyon ürünlerinin basımı yapılmaktadır. Severek bu sektöre girmiş ve günümüzde de Aksaray’a hizmet etmeye devam etmektedir[30].

 1.26. Yenigün Gazetesi ve Matbaası

Matbaa 2005 yılında Yaşar ve Sultan Karatay çifti tarafından kurulmuştur. Yaşar Karatay bu matbaayı açmadan önce Ekspres Matbaası’nda deneyim kazanmıştır. Matbaa günümüzde de faaliyetlerine devam etmektedir. Matbaada heidelberg 1998 model alman menşeli 50×70 cm. baskı alanına sahip makine ve 2004 model alman menşeli heidelberg marka makineler bulunmaktadır. Aksaray Ekspres Gazetesi, Güncel Gazetesi, Rota Gazetesi, Gürağaç Gazetesi ve Ortaköy Gazetesi’nin basım yeridir[31].

1.27. Ekol Ofset

Ekol Ofset 2005 yılında Gökhan Berk tarafından kurulmuştur. 2010 yılında ise matbaada kalfa olarak çalışan Mehmet Ali Özan’a devredilmiştir. 2016 yılına kadar aynı adla basım faaliyetlerine devam eden matbaa 2016 yılından sonra Grafik Ofset olarak adlandırılmıştır. İsim değişikliğine uğramasıyla beraber de Ekol Ofset’in basım hayatı son bulmuştur[32].

1.28. Yağmur Ofset

Yağmur Ofset, Emrah Atçeken tarafından askerlik vazifesini yerine getirdikten sonra kardeşiyle beraber Eras İş Merkezi altında 2012 yılında kurulmuştur. Emrah Bey Doğruer Matbaası’nda deneyim kazanmıştır. 2016 yılında Emrah Atçeken’in matbaayı devretmesiyle beraber de matbaanın basım faaliyetleri son bulmuştur[33].

1.29. Anadolu Ekspres Gazetesi ve Matbaası

2009 yılında Aksaray’da kule alışveriş merkezlerinin ortağı olan iş adamı kendi mağazalarındaki işleri için kurduğu matbaadır. Matbaayı Ankara’dan getirttiği makinelerle kurmuştur. Bu matbaada bir dönem kobi adında bir de gazete basılmıştır. 2014 yılında ise satılığa çıkan matbaa Harun Atalay tarafından satın alınmıştır. Harun Bey matbaayı satın aldıktan sonra 2015 yılının ocak ayında Ekspres Gazetesi’nin isim hakkını 15 yıldır kullanan Pakize ve Nevzat Altınok’tan satın almıştır. Gazetenin isim hakkı Pakize ve Nevzat çiftinden satın alındıktan sonra gazetenin adını Anadolu Ekspres Gazetesi olarak değişirmiştir. Anadolu Ekspres Gazetesi’nin yayınlanmasıyla beraber de matbaanın adı Anadolu Ekspres Gazetesi ve Matbaası şeklinde olmuştur[34].

1.30. Grafik Ofset

Grafik Ofset 1999 yılında Bakış Ofset’i kuran Rahim Atçeken tarafından 2016 yılında kurulmuştur. Matbaa günümüzde faaliyetlerini devam ettirmektedir. Matbu evrak ve kutu imalatı yapılmaktadır[35].

1.31. Ebru Ofset

Yağmur Ofset’in sahibi Emrah Atçeken tarafından 2017 yılında kurulmuştur. Günümüzde faaliyetini sürdürmektedir[36].

Tablo-1: Aksaray’da Kurulan Matbaalar.

No	Matbaanın Adı	Matbaanın Kurucusu	Tipi	Faaliyet Tarihi
1	Aksaray Vilâyet Matbaası	——	Tipo	1926-1933
2	Aksaray Matbaası	Faik Gür (Tırı Faik)	Tipo	1960-1970
3	Doğruer Matbaası	Osman Doğruer	Tipo-Ofset	1964-Devam Ed.
4	Hasandağı Gazetesi ve Matbaası	Mustafa Doğruer	Tipo-Ofset	1966-Devam Ed.
5	Altın Matbaası	Ahmet Altın (Comoğa)	Tipo	1970-1974
6	Belediye Matbaası	Mehmet Dalkılıç	Tipo-Ofset	1972-2002
7	Emniyet Matbaası	Ramazan Soysal	Tipo-Ofset	1974-2000
8	Uzay Matbaası	Adnan Katman	Tipo-Ofset	1974-2016
9	Yalçın Matbaası	Ramazan Yalçın	Tipo-Ofset	1975-1990
10	Başak Matbaası	Mahir Südemen	Tipo-Ofset	1978-2000
11	Renk Matbaası	Ramazan Katman	Tipo-Ofset	1980-Devam Ed.
12	Aksaray Ekspres Matbaa	Ahmet Erbaş	Tipo-Ofset	1981-1991
13	Aksaray Ofset/Matbaası	Arif Tav	Tipo-Ofset	1982-Devam Ed.
14	Harman Gazetesi ve Matbaası	Mustafa Doğruer	Tipo-Ofset	1982-1985
15	Eser Matbaası	Ali Sert	Tipo-Ofset	1985-Devam Ed.
16	Doğuş Ofset	Ahmet sefa	Tipo-Ofset	1989-Devam Ed.
17	Model Matbaası	Cafer Balkır	Tipo-Ofset	1990-Devam Ed.
18	Damla Ofset	Mustafa Çopur	Ofset	1992-Devam Ed.
19	Berkoğlu Ofset	Mustafa Berk	Ofset	1999-2015
20	Bakış Ofset	Rahim Atçeken	Ofset	1999-Devam Ed.
21	Yeni Aksaray Gazetesi ve Matbaası	Ali Südemen	Ofset	2000-Devam Ed.
22	Ekspres Gazetesi ve Matbaası	Nevzat-Pakize Altınok	Ofset	2000-2010
23	Yılmaz Ofset	Yılmaz Özan	Ofset	2000-Devam Ed.
24	Furha Ofset	Molla Harç	Ofset	2000-2012
25	Kılıç Ofset	Murat Kılıç	Ofset	2004-Devam Ed.
26	Yenigün Gazete ve Matbaası	Yaşar-Sultan Karatay	Ofset	2005-Devam Ed.
27	Ekol Ofset	Gökhan Berk	Ofset	2006-2016
28	Yağmur Ofset	Emrah Atçeken	Ofset	2012-2016
29	Anadolu Ekspres Gazetesi ve Matbaası	Harun Atalay	Ofset	2015-Devam ed.
30	Grafik Ofset	Rahim Atçeken	Ofset	2016-Devam Ed.
31	Ebru Ofset	Emrah Atçeken	Ofset	2017-Devam Ed.

KAYNAKÇA

A- Tetkik Eserler

• Heyet, Türk Basınının Doğuşu ve Gelişimi, Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 2008.
• Saraç, Hüseyin, “Geçmişten Günümüze Nevşehir’in Basım (Matbaa) Tarihi ve Matbaanın Nevşehir’deki Serüveni (1950-2016)”, Akademik Bakış Dergisi, S. 57, Eylül-Ekim, Kırgızistan 2016, s. 221-245.
• Südemen, Mahir, Kalın Sağlıcakla, Yeni Aksaray Basın Yayın Ltd. Şti. Yayınları, Aksaray 2013.
• Tuğluoğlu, Fatih, “Aksaray Vilayet Gazetesi ve Muhtevası Hakkında Bazı Değerlendirmeler”, I. Uluslararası Aksaray Sempozyumu Bildirileri (27-29 Kasım 2016), Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırma Merkezi Yayınları, Konya 2017, s. 271-282.

B- Sözlü Kaynaklar

• Atalay, Harun, Recep Oğlu, 27.09.1976 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Atçeken, Rahim, Mustafa Oğlu, 01.12.1975 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 19.08.2017.
• Çopur, Mustafa, Ahmet Oğlu, 25.11.1967 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 19.08.2017.
• Doğruer, Servet, Osman Oğlu, 05.10.1956 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Doğruer, Âdem, Osman Oğlu, 11.15.1958 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Erbaş, Ahmet, Mustafa Oğlu, 10.09.1946 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 19.08.2017.
• Güneş, Yakup, Hami Oğlu, 01.01.1992 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Karatay, Yaşar, Şükrü Oğlu, 15.12.1978 Doğumlu, Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Kasal, Erkan, Adil Oğlu, 02.11.1967 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 19.08.2017
• Kılıç, Murat, İsmail Oğlu, 10.08.1982 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Özan, Yılmaz, Mehmet Ali Oğlu, 15.05.1967 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Özan, Mehmet Ali, Mevlüt Oğlu, 01.01.1984 Doğumlu, Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Sert, Eser, Ali Oğlu, 01.01.1984 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Söyler, Mesut, Bayram Oğlu, 20.04.1981 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.
• Südemen, Ali, Mahir Oğlu, 30.10.1958 Doğumlu. Kişisel Görüşme, 04.08.2017.

C- Süreli Yayınlar

• Aksaray Vilâyet Gazetesi, 19 Teşrinievvel 1926.
• Aksaray Vilâyet Gazetesi, 18 Nisan 1933.

Madde Yazar Bilgileri:

Yazar: Hüseyin SARAÇ

Anahtar Kelimeler: Aksaray, cumhuriyet ve Matbaa.