Çorak Lavantası
(Limonium lilacinum (Boiss) Wagenitz)
Endemik Bitkiler
Çoğunlukla kurak ve tuzlu topraklarda yaşamayı tercih eden Kardikenigiller (Plumbaginaceae) ailesinin en geniş cinsi olan Limonium Mill. (Kuduzotu)’a ait 1962 yılında Wagenitz tarafından yeni düzenleme ile bilim dünyasına tanıtılan bir türüdür. Kuduzotu (Limonium) Kardikenigiller (Plumbaginaceae) ailesinin Türkiye’deki altı cinsinden biridir. Ailenin birçok üyesinin tıbbi, ekolojik ve süs bitkisi sektöründe büyük önemi vardır. Türkiye için endemiktir.
Kuduzotu (Limonium) cinsi Avrupa, Asya, Afrika, Kuzey Amerika’nın güneyi, Güney Amerika’nın güneyi, Avustralya’nın batısı olmak üzere dünyada geniş yayılışı olan bir cinstir. Dünyada 600 civarında tür ile temsil edilir. Kuduzotu (Limonium), Türkiye’de 21 tür ihtiva eder ve bunların 9’u Türkiye’ye endemiktir.
Çorak Lavantası (Limonium lilacinum), çok yıllık otsu bir bitkidir. 20-30 cm boyunda, kuvvetli bir şekilde kalınlaşmış az dallı gövdeye sahiptir. Yapraklar genişçe eliptik veya dikdörtgenimsi-yumurtamsı şekilli, 6-20 x 3-5 cm boyutlarında, küt ila sipsivri uçludur, tabanda dar bir yaprak sapına doğru sivrilir. Skap orta veya yukarıda dallanır (bazen tabana yakın), yalancı şemsiye ila bileşik salkımlı arasında dallanma gösterir. Başaklar oldukça kısa ve yoğundur, hemen hemen akrepsi, bazen yoğun kümelidir. Başakçıklar 2-4 çiçekli, 4-5 mm uzunluktadır. Dış brakteler geniş yumurtamsı, 1-1,4 mm uzunlukta, geniş hiyalin kenarlı; içteki ilk brakte dıştakine benzer ve iki katı uzunlukta ve hemen hemen hiyalin kenarlı, ikinci brakte dikdörtgenimsi-ters yumurtamsı, dıştakinin 3 katı uzunlukta, geniş zarsı kenarlıdır. Kaliks 3,5-5 mm, ters konik ila hunimsi arasında, limb 5-loblu, loblar yuvarlaktır. Petaller menekşe renklidir.
Çiçeklenmesi Haziran ve Eylül ayları arasında olan Çorak Lavantası’nın iç tuzlu steplerde 900-1200 m yüksekliklerde Aksaray (Şereflikoçhisar-Aksaray arası), Ankara (Şereflikoçhisar-Aksaray arası), Kayseri (İncesu-Develi arası), Konya (Tuz Gölü’nün güneyi, Kaşınhan civarları ve Ereğli)’da yayılış gösterir. İran-Turan fitocoğrafik bölge elementidir (Bokhari ve Edmondson, 1982). Türkçe ismi Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler)’ne göre “Çorak Lavantası”dır.
Türün Aksaray il sınırları içinde Aksaray-Şereflikoçhisar arası ve Tuz Gölü’nün güneyini kapsayan Eskil ile Sultanhanı arasında kalan alanda yayılış gösterdiği gözlenmiştir. Çorak Lavantası, Aksaray ile Şereflikoçhisar yol güzergâhı üzerinde, Tuz Gölü kenarlarında bulunması, bu alanların özellikle tarım, otlatma faaliyetleri, kültürel ve sosyal tehditler, insan faaliyetleri, ağır metal kirliliği ve iklimsel faktörlerin popülasyonlarının üzerinde tehditler oluşturduğu görülmektedir. Ayrıca türün taze yaprakları hayvanlar tarafından yenilirken, kurutulmuş çiçekler, Türk halkı tarafından yerel ilaç olarak kullanılmaktadır. Endemik bir tür olan Çorak Lavantası’nın Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi’ne göre tehlike kategorisi “Zarar Görebilir (Vulnarable, VU)”dur.
KAYNAKÇA
- Baysal Furtana, G., Duman, H. ve Tıpırdamaz, R. (2013). Seasonal changes of inorganic and organic osmolyte content in three endemic Limonium species of Lake Tuz (Turkey), Turkish Journal of Botany, 37, 455-463.
- Bokhari, M.H. ve Edmondson, J.R. (1982). Limonium Miller. In: Davis, P.H. (Ed.), Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Edinburgh: Edinburgh University Press, 465-476.
- Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (2012). Türkiye Bitkileri Listesi Damarlı Bitkiler. İstanbul: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayınları.
- IUCN (2018). IUCN Standards and Petitions Subcommittee. Guidelines for Using the IUCN Red List Categories and Criteria. Version 8.1. Prepared by the Standards and Petitions, Subcommittee. Gland, Switzerland: IUCN.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: Doç. Dr. Mehtap TEKŞEN
Anahtar Kelimeler: Aksaray, Çorak Lavantası, Eskil, Limonium, Sultanhanı.
